Onze en de door ons beheerde fondsen verstrekken risicodragend kapitaal aan kansrijke MKB-ondernemingen in Noord-Nederland. Dat doen we in de vorm van aandelenkapitaal, achtergestelde leningen of een combinatie van beide. Zo kunnen ondernemingen starten of groeien en dragen we bij aan duurzame werkgelegenheid, innovatie binnen ondernemingen en de realisatie van groei- en overnameplannen. Ook bedrijven waar overname of bedrijfsopvolging aan de orde is, vormen een deel van onze doelgroep. Zo investeren we in Management Buy-Out (MBO) en Management Buy-In (MBI) trajecten en bedrijfsovernames binnen het bestaande MKB in Noord-Nederland.

De bedrijven waarin wij investeren zijn financieel gezond en bieden business cases met een goed rendementsperspectief. Onze portefeuillebedrijven kenmerken zich door de toegevoegde waarde die ze creëren voor de regio. Veel van deze ondernemingen zijn startups; technologie-gedreven en innovatieve bedrijven in de topsectoren. Vanuit investeringsoogpunt is dit niet zonder risico’s. Bij investeringen in jonge innovatieve bedrijven zijn zowel de technologie als de onderneming nog in ontwikkeling. Wij zijn bereid een risicoprofiel te accepteren waar de markt (banken of andere investeerders) voor terugdeinst. Het is daarom reëel rekening te houden met een minimaal rendement of zelfs afboekingen op de investeringen.

Onze investeringen variëren van € 50.000 tot maximaal € 5 miljoen per portfoliobedrijf. In de praktijk financieren wij steeds vaker in samenwerking met andere partijen. De NOM is een lokaal betrokken netwerkorganisatie en zet haar netwerk en kennis in bij het vinden van financieringspartners. Zo vervult de NOM steeds vaker een regierol bij de totstandkoming van een financiering. We werken in verschillende constellaties samen met de onderneming en ondernemer, adviseurs, banken, private investeerders, participatiemaatschappijen en alternatieve financiers, zoals kredietunies en crowdfunding platforms. In elke constellatie proberen wij de regierol te nemen en de ondernemer zo goed mogelijk te helpen.

Met de opbrengsten van de financieringsactiviteiten financiert NOM  haar eigen fondsbeheer, inclusief apparaatskosten. Daarnaast moet de koopkracht van het door onze aandeelhouders beschikbaar gestelde vermogen in stand gehouden worden zodat we in de toekomst risicodragend kapitaal kunnen blijven verstrekken. Dat wil zeggen dat onze eigen fondsen jaarlijks, na aftrek van kosten, in vijfjarig perspectief een rendement dienen te boeken dat ten minste gelijk is aan het gemiddelde inflatiepercentage van die periode.

Met onze investeringen in MBO- en MBI-trajecten en bedrijfsovernames beogen we de gezondheid en continuïteit van bedrijven in de regio te waarborgen en daarmee bij te dragen aan het behoud en de versterking van de economische waarde voor de regio. In het geval van overnametrajecten neemt NOM een actieve rol in zowel de financiering als het benaderen van overnamekandidaten. De (toekomstige) rendementen van MBO’s, MBI’s en bedrijfsovernames kunnen de hoge risico’s van onze investeringen in startende en jonge bedrijven met een hoog risicoprofiel deels mitigeren. Ook kunnen we hierdoor binnen de totale portefeuille onze rendementsdoelstelling behalen. Met deze strategie creëren en behouden we met de NOM fondsen een gebalanceerde portefeuille van startende en bestaande (groeiende) bedrijven.

Behalve financieringen van onze eigen of beheerde fondsen ondersteunen we ondernemers bij het verkrijgen van financiering. Flinc is daarmee de verbindende factor tussen innovatief ondernemerschap en financieringsmogelijkheden in (Noord-) Nederland. Het ophalen van financiering voor innovatieve producten, diensten of concepten is altijd lastig en wij willen kapitaal daarom sneller en beter toegankelijk maken voor ondernemers. Dit doen we door innovatieve ondernemers te ondersteunen die vastlopen in hun weg naar financiering, start en groei. Met de ondernemer wordt toegewerkt naar een ‘investor ready’ businessplan en vervolgens matchen we de ondernemer met ons uitgebreide netwerk van financiers. Flinc heeft een wijd netwerk van informele investeerders tot (cluster specifieke) fondsen en banken. Ook kent Flinc de weg op het gebied van crowdfunding, microfinanciering en (inter)nationale regelingen. Dit netwerk benut Flinc bij het maken van de juiste financieringsmatch. Komend jaar zal de focus van Flinc worden verbreed, zodat niet alleen starters, maar een bredere groep MKB bedrijven bij ons terecht kan.

In 2016 is Fonds Support Noord (FSN) als afdeling opgezet binnen de NOM. FSN staat onder leiding van de Fondsenmanager en valt hiërarchisch onder de manager Finance. Binnen FSN wordt het operationele fondsenmanagement uitgevoerd voor eigen fondsen van de NOM en voor de beheerde fondsen van derden. De eigen fondsen zijn het Aanjaagfonds en het Groei- en Overnamefonds. De beheerde fondsen zijn de provinciale fondsen MKB Fonds Drenthe, Investeringsfonds Groningen (IFG) en Doefonds Fryslân en het InnovatieFonds Noord-Nederland. 

Het Doefonds Fryslân gaat sinds januari 2018 verder als de Friese Ontwikkelingsmaatschappij (FOM). De naamswijziging gaat gepaard met een uitbreiding van de doelgroep: zij richt zich niet alleen meer op innovatieve bedrijven, maar ook op bedrijven met export- en groei-ambities.  Het MKB Fonds Drenthe heeft eveneens een brede doelgroep en richt zich op start en groei van MKB-ondernemingen. Het IFG richt zich deels op fonds-in-fonds investeringen en op de financiering van nieuw te vestigen ondernemingen in de provincie Groningen. Tot slot is er het Groeifonds (opgericht door de Economic Board Groningen), dat risicodragend kapitaal investeert in ondernemingen in de zogenaamde “aardbevingsgemeentes” van Noord-Groningen.

Het Fondsmanagement beslaat de volledige dienstverlening rondom de uitvoer van een fonds: van investment management, juridische ondersteuning (statuten, contracten) en administratieve taken tot en met de rapportages (intern en jaarekening en jaarverslag) en control. FSN levert een optimale dienstverlening aan haar klanten zonder onderscheid te maken tussen eigen of externe fondsen. FSN geeft zowel bestaande als nieuwe fondsinitiatieven de kans om een beroep te doen op de kennis, ervaring, processen en systemen van de NOM.

De drie provinciale fondsen en het Groeifonds zijn in zelfstandige bv’s ondergebracht, waarmee het beter mogelijk wordt om, aanvullend op investeringen uit de NOM zelf, ondernemingen in de regio te financieren. De FOM en het MKB Fonds richten zich binnen het MKB van de beide provincies gedeeltelijk op een andere doelgroep en op ondernemingen in een andere levensfase dan de NOM. Zo wordt risicodragende financiering bereikbaar voor meer MKB-ondernemingen. Voor de investeringen per fonds verwijzen we naar de resultaten en effecten van de NOM-fondsen.

Innovatieve ondernemingen zijn winstgevender dan bedrijven die niet innoveren, vanwege een betere concurrentiepositie, hogere arbeidsproductiviteit en efficiënter productieproces. Veel MKB-bedrijven zien de noodzaak van innoveren, maar hebben vaak niet de financiële slagkracht of het personeel om dit te kunnen doen. Het InnovatieFonds Noord-Nederland (IFNN) beschikt over kapitaal om te investeren in innovatieve ideeën in de ontwikkelingsfase voor ondernemers in de provincies Groningen, Fryslân en Drenthe. Wij zetten daarbij in op samenwerking met andere bedrijven, waarbij iedere onderneming zijn eigen sterkte inbrengt en waarbij de inzet van uren wordt gedeeld. Zo zetten wij ons netwerk in om kennis en kunde bij elkaar te brengen om innovaties te realiseren. Het IFNN richt zich op een brede doelgroep, van starter tot gevestigd MKB. Het IFNN is een revolverend fonds, wat betekent dat de investeringen en rendementen uiteindelijk terugvloeien in het fonds.

De FDI-mensen van de NOM richten zich op het acquireren van nieuwe en het behouden van gevestigde (buitenlandse) bedrijven in Noord-Nederland. De NOM werkt nauw samen met het Netherlands Foreign lnvestment Agency (NFIA), een agentschap dat onder het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat valt. Voor de uitvoering van de activiteiten ontvangt de NOM subsidies en bijdragen van de drie Noordelijke provincies, het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en verschillende gemeenten uit de regio.

Om nieuwe investeerders in Noord-Nederland te acquireren en te begeleiden geven we advies over vestigingslocaties, zijn we op de hoogte van aanwezige bedrijventerreinen en hebben we de juiste contacten met vergunningverstrekkers, energieleveranciers en werkgelegenheidsinstanties. Ook neemt de NOM zelf initiatief om ondernemers te interesseren voor investeringen in het Noorden. Om nieuwe investeerders aan te trekken is het van belang een goed beeld van het vestigingsklimaat te schetsen. Voor de NOM zijn kennis van de regio en het netwerk de belangrijkste middelen. Daarin zit een belangrijk deel van onze toegevoegde waarde.

Het acquireren van bedrijven is zo veel mogelijk georganiseerd langs de lijnen van de topsectoren. Via ons netwerk doen we kennis op die noodzakelijk is om goede proposities per sector te ontwikkelen. Dit doen we altijd in samenwerking met één of meerdere regio's in het Noorden. Bij de acquisitie werken we intern nauw samen met Business Developers en ook steeds meer met de verschillende fondsen. Zij worden vaak al in een vroeg stadium betrokken om de eventuele innovatiebehoefte te begrijpen en te ontwikkelen of om in een financieringsbehoefte te voorzien. Leads voor nieuwe buitenlandse investeringen worden gegenereerd door medewerkers van de NOM, door het NFIA of via onder meer locatieadviesbureaus, accountants, advocaten, makelaars, gemeenten en provincies. Wij begeleiden vanaf dat moment de investeerder bij het gehele proces om te komen tot een besluit tot vestiging.

Om ondernemingen goed van dienst te kunnen zijn, volgen we de ontwikkelingen in de (top)sectoren continu. Daarbij komt dat onze FDI-mensen voortdurend op strategisch niveau met bedrijven in gesprek gaan. Op deze manier ontwikkelen we zowel het netwerk van bedrijven als van kennisinstellingen en kunnen we onze proposities verder aanscherpen. Onze Noord-Nederlandse proposities zijn opgenomen in de Holland-proposities van het NFIA. Voor de Holland-propositie zijn de Nationale Acquisitie Teams verantwoordelijk. Deze teams zijn gevormd door partners uit verschillende regio's en worden gecoördineerd door het NFIA. De acquisitieteams stellen longlists van bedrijven op die actief worden benaderd om vestiging in Nederland aan de orde te stellen. Het NFIA heeft ruim 20 kantoren in het buitenland van waaruit contacten worden gelegd met deze bedrijven. Het NFIA levert maandelijks een lijst met mogelijke leads aan NOM en vormt hiermee een belangrijke lead generator.

Wanneer wordt besloten tot vestiging, draagt de NOM de regie over aan de betrokken gemeente. De NOM neemt de klant op in het lnvestor Relations programma en blijft op afstand betrokken. In ons Investor Relations (IR) programma worden jaarlijks de gevestigde (buitenlandse) bedrijven bezocht. Met het lokale management wordt gesproken over de strategie en de resultaten van de onderneming. Zo bouwen we een goede band op met ondernemingen. Door ze actief te betrekken in regionale programma’s, mee te denken, slimme oplossingen te bieden en ze in contact te brengen met lokale overheden, zorgt de NOM ervoor dat gevestigde bedrijven die met vestigingsgerelateerde uitdagingen te maken hebben, toch in Noord-Nederland kunnen blijven. De NOM treedt hierbij op als adviseur of bemiddelaar ten behoeve van de verankering van de vestigingen. Ook medewerkers van grote gemeenten draaien mee in het IR-programma.

Samenwerking NFIA

De NOM werkt nauw samen met het Netherlands Foreign lnvestment Agency (NFIA). Deze organisatie ondersteunt buitenlandse bedrijven die vestiging of uitbreiding in Nederland overwegen. Het NFIA promoot Nederland als land met een goed en aantrekkelijk investerings- en vestigingsklimaat. Sinds 2014 doet zij dit samen met haar partners onder het Invest in Holland netwerk, waar NOM voor zowel acquisitie als behoud onderdeel van is. Dit netwerk bestaat uit het NFIA en alle regionale acquisitiepartijen. Dat zijn de regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) en een aantal stedelijke en provinciale organisaties. Naast een steeds intensievere samenwerking ten behoeve van het vermarkten van de Holland propositie, is het doel gesteld om binnen een aantal jaar de werkwijze binnen het NFIA te professionaliseren. Zo zijn er nu nationale acquisitieteams, die in de toekomst meer beslissingsbevoegdheid moeten krijgen. Ook is er een gezamenlijk opleidingsprogramma voor werknemers van de ROM’s en andere acquisitiepartners ontwikkeld binnen het Invest in Holland netwerk. Zowel de Talent Performance Academy als de training Sensitieve Gesprekstechnieken, waar NOM-medewerkers aan deelnemen, maken hier onderdeel vanuit.

Internationale beurzen zijn een belangrijke hotspot voor acquisitie. NOM FDI was in 2017 dan ook op veel congressen en beurzen, veelal in het buitenland, te vinden om gericht contact met ondernemingen te leggen.  De proposities zijn daarnaast verspreid via onder andere white papers, social media en websites.

Daarnaast zijn we in 2017 de campagne TopDutch gestart (zie kader). De komende tijd zal de focus liggen op het onder de aandacht brengen van Chemport Europe, daarna zal de campagne zich richten op Dairy en Med Tech. 

Onze acquisitieactiviteiten resulteerden in 2017 in 79 nieuwe leads. NOM FDI was in 2017 bij 10 succesvolle projecten betrokken. Daarin wordt in de komende 3 jaar voor ruim € 121 miljoen in Noord-Nederland geïnvesteerd, ruim een verdubbeling ten opzichte van 2016 (€ 59,2 miljoen). Ook worden dankzij deze investering 256 nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd. In 2017 waren er geen projecten waarbij behoud van arbeidsplaatsen aan de orde was.

Resultaten naar sector

We hebben sterke proposities in deelgebieden van de topsectoren Water, Energie, Chemie, AgriFood en Life Science en als vestigingsplaats voor datacenters. In acquisitietrajecten werken de regio’s in toenemende mate samen. Een voorbeeld hiervan is Chemport Europe, een provinciegrensoverschrijdende biobased propositie van Chemiepark Delfzijl, Emmtec in Emmen en de Campus Groningen (Hanzehogeschool en Rijksuniversiteit Groningen). Hieruit is afgelopen jaar een samenwerking ontstaan tussen Akzo Nobel en Avantium. Avantium is een toonaangevend chemisch technologiebedrijf en pionier op het gebied van duurzame chemie en vestigt een pilot bioraffinaderij op het Chemie Park Delfzijl.

Met het lnvestor Relations (IR) programma heeft de NOM ervoor kunnen zorgen dat in 2017 3 bedrijven, die plannen hadden voor uitbreiding, ervoor kozen om dat in hun vestiging in Noord-Nederland te doen. Daarnaast hebben we afgelopen jaar, samen met het NFIA, 61 buitenlandse bedrijven in onze regio bezocht. Met het management hebben wij verschillende zaken besproken. Zo helpen we bijvoorbeeld met het aanvragen van werkvergunningen, het vinden van de juiste mensen of met het wegruimen van obstakels met overheidsinstanties. Wanneer dit het vestigingsklimaat in Nederland in bredere zin raakt, is het NFIA betrokken. Daarnaast zijn 9 nieuwe projecten gestart naar aanleiding van IR bezoeken. Tot slot hebben we meer dan 50 buitenlandse bedrijven uitgenodigd voor deelname aan door de NOM georganiseerde evenementen, zoals het Midzomerfeest.

Onderstaand overzicht van uitgevoerde IR bezoeken laat zien dat de NOM toegevoegde waarde levert in veel issues waar bedrijven tegenaan lopen.

Onze Business developers brengen bedrijven en kennisinstellingen met de juiste competenties bij elkaar, zorgen voor financiering en spelen een belangrijke rol om van plannen of ideeën innovatieve producten of diensten te maken. Door middel van innovatieve projecten draagt NOM bij aan het realiseren van nieuwe omzet voor Noord-Nederland.

Innoveren draait per definitie om samenwerken. Dat is de veronderstelling waar NOM vanuit gaat. Als spil in de lokale omgeving kijkt NOM naar de innovatiebehoefte van lokale ondernemers en verbindt deze in innovatieve projecten aan een netwerk, partners en planning. Zo verhoogt NOM samen met bedrijven in de regio de potentie om op termijn toegevoegde waarde te creëren voor de noordelijke economie en de deelnemende bedrijven.

Veel projecten vinden plaats in clusters waarbij bedrijven uit verschillende sectoren betrokken zijn. Zo komen verschillende kennisgebieden bij elkaar en ontstaan projecten waaruit nieuwe producten en diensten kunnen voortkomen.

Vanuit een projectidee wordt een projectgroep geformeerd met daarin ondernemers en kennisinstellingen. NOM begeleidt dit proces en faciliteert het samenwerken tussen de verschillende partijen om tot een projectplan te komen. Hierin staat uitgewerkt wat het doel is van het project, hoe het project gefinancierd zou moeten worden en wie wat bijdraagt om het idee uiteindelijk tot een product of marktrijpe technologie te ontwikkelen. Ook helpt NOM bij de totstandkoming van de financiering voor de projecten. Vaak wordt een groot deel door de betrokken partijen zelf gefinancierd, aangevuld met kapitaal van bijvoorbeeld kennisinstellingen en subsidies.

De voorwaarde die NOM stelt is dat er vanuit samenwerking innovaties ontwikkeld moeten worden en dat er sprake is van een uitgesproken groeiambitie. Door de omvang en het innovatieve karakter dragen de projecten bij aan de versterking van de structuur en de concurrentiekracht van de economie van Noord-Nederland. Voor de uitvoering van deze activiteiten ontvangt NOM subsidie van de drie noordelijke provincies en het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Afgelopen jaar hebben we de ontwikkeling van 28 projecten voltooid met een totale investering van ruim € 15 miljoen in innovatie. In onderstaande tabel rapporteren we de realisatie van impulsen onder de sector die in het project leidend was.

In Noord-Nederland is innovatie georganiseerd via clusterorganisaties. Voorbeelden daarvan zijn Energy Valley, Healthy Ageing Network Noord-Nederland en de Wateralliantie. Deze organisaties verenigen de in de topsectoren (Energie, Life Sciences en Water) betrokken ondernemingen en kennisinstellingen. Daarnaast zijn er clusters ontwikkeld voor AgroFood en HTSM, die veel minder zijn geformaliseerd en beide door NOM worden uitgevoerd.

Binnen de clusters richten bedrijven en kennisinstellingen zich op onderzoek en innovatie. Vaak in nauwe samenwerking met andere partijen binnen het cluster. Daarnaast zijn er aansprekende raakvlakken tússen de clusters. Wij spelen een belangrijke rol in het verbinden van de ontwikkelingen in de topsectoren binnen projecten. Afgelopen jaar hebben we onze faciliterende en ondersteunende rol in de lang lopende projecten voortgezet.

De samenwerking met het Noord-Nederlandse netwerk heeft mooie resultaten opgeleverd. Dit is terug te zien in doorverwijzingen, waardevolle connecties, gezamenlijke organisatie van evenementen en de optimalisatie van het ecosysteem rondom ondernemerschap en innovatie. Het is zaak om dit door te zetten en waar nodig te verbeteren.